Het afgelopen jaar ging waarschijnlijk niet zoals je had gehoopt. De coronapandemie heeft een dramatische invloed gehad op hoe we ons leven leiden. Voor velen van ons voelt het alsof ons leven in de wacht is gezet. Er is wellicht één lichtpuntje voor de creatieve mensen in ons midden: tegenslag leidt vaak tot creativiteit. Nu we al deze extra tijd om handen hebben, nemen veel mensen nieuwe ambachten aan en gebruiken ze kunst als een manier om op de crisis te reageren. Welke impact heeft deze wereldwijde gebeurtenis op ons leven? Wat betekent het om een geliefde te verliezen zonder de mogelijkheid te hebben gehad om afscheid te nemen vanwege het risico op besmetting? Krijgen we een paradigmaverschuiving in de manier waarop de mensheid zichzelf en de wereld ziet, of kunnen we zo meteen weer terug naar het oude ‘normaal’? In uitzonderlijke tijden is het normaal dat men probeert betekenis te geven aan het leven.
Betekenisgeving en creativiteit
Onderzoekers Martela en Steger stellen dat er drie belangrijke aspecten van betekenis zijn: coherentie, betekenis en doel. Coherentie is in staat zijn om iemands leven te begrijpen, in plaats van het verleden zien als een reeks willekeurige en chaotische gebeurtenissen. Betekenis is het zien van waarde, vreugde en verbinding in het dagelijkse leven. Het doel behelst het hebben van plannen en doelen voor de toekomst.
Creativiteit kan op verschillende manieren betekenis geven aan ons leven. De Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi (bekend van de gevleugelde uitspraak ‘go with the flow’) deed in de jaren ’70 en ’80 onderzoek naar de onderwerpen ‘geluk’ en ‘creativiteit’. Het begrip ‘flow’ refereert aan een mentale toestand waarin een persoon volledig opgaat in zijn of haar bezigheden. Het gevoel van ondergedompeld zijn in creativiteit, waarbij je vaak de tijd en de omgeving uit het oog verliest, kan intens vreugdevol zijn. Een leven leiden dat gevuld is met zulke genoegens is een manier om het betekenisvoller te maken.
Mensen worden te midden van de pandemie niet alleen aangetrokken tot creatief gedrag, maar ook tot de scheppingsdaad zelf. Psychologische veerkracht is een mentale bepantsering tegen crises, resulterend in een succesvolle aanpassing aan de huidige omstandigheden. Evenzo wordt creativiteit gekenmerkt door het genereren van adaptieve reacties om te reageren op nieuwe omstandigheden en omgevingen.
Creativiteit analyseren
In de eerste maanden van de quarantaineperiode vormden sociale media bijzonder populaire platforms om creativiteit tot uitdrukking te brengen. Om de golf van origineel gedrag online te kunnen analyseren, werd het Four C-model van creativiteit ingezet. Een voorbeeld: op 16 maart 2020 werd een video van 9 seconden gepost van een sok handpop die deed alsof hij tijdens het rijden auto’s opat (@gnuman1979). Het bijschrift was duidelijk: “Quarantaine Dag 6.” Dit filmpje kreeg meer dan 3 miljoen likes. Dit is één van de vele originele video’s die geplaatst worden door mensen die tijdens de lockdown proberen hun gezond verstand te behouden door creatieve en vaak humoristische content te plaatsen.
Een andere trend die snel viraal ging, bestaat uit individuen die hun vuilnis buitenzetten gehuld in kostuums. “Bin Isolation Outing” werd een manier om plezier te hebben bij het opruimen van afval en tegelijkertijd te voldoen aan de eis om buitenshuis een masker of gezichtsbedekking te dragen. Het gebruik van tandenstokers om op liftknoppen te drukken of je eigen lichaam inpakken met huishoudfolie waren andere creatieve manieren om het aanraken van oppervlakken of elkaar in openbare ruimtes te beperken. Anderen begonnen zelf mondkapjes te maken, zodat de levering van essentiële PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen) kon worden gereserveerd voor gezondheidswerkers.
Ook de mensen die werkzaam zijn in de creatieve sector zetten hun vaardigheden tijdens de pandemie op een innovatieve manier in. Verschillende professionele musici hielden gratis online thuisconcerten om via donaties geld in te zamelen voor zorgverleners. Het Getty Museum startte de Getty Museum Challenge, een uniek kunsthistorisch project, waarbij mensen in quarantaine iconische schilderijen recreëren met alles wat ze thuis kunnen vinden. Diverse vormgevers zagen de coronacrisis als inspiratiebron. De Milanese ontwerpers van CaroselloLab brachten het DAC (Designers Against Coronavirus) boek uit, dat een digitaal archief is waarbij ontwerpers, illustratoren en creatieve studio’s van over de hele wereld hun visie op de pandemie delen. De opbrengsten van het boek kwamen ten goede van het Rode Kruis. Het Haagse design duo Studio Lennarts & de Bruijn startte het online project Stay Sane, Stay Safe. Het werd een razend succes met meer dan 1700 inzendingen uit 82 landen. Ontwerpster Marie Bee Bloom bedacht het biologische afbreekbare mondkapje met bloemenzaadjes onder het mom van “zet de wereld in bloei”, als antwoord op de milieuvervuiling door het achteloos wegwerpen van mondkapjes in de natuur. De ontwerpers van Ikea kwamen met een set van handleidingen om verveling tegen te gaan, door ons te leren hoe we forten, grotten en wigwams kunnen bouwen met meubels en huishoudelijke artikelen.
“Het zijn niet de sterkste van een soort die overleven en ook niet de intelligentste. Het zijn degene die zich het best op veranderingen aanpassen.“
Charles Darwin
Charles Darwin
Conclusie
Corona heeft de zwakke plekken in de samenleving blootgelegd, maar er zijn als gevolg hier van ook veel mooie dingen ontstaan. Nu we beschikken over een vaccin en het inenten is begonnen, kunnen we nadenken over hoe het ‘nieuwe normaal’ eruit gaat zien. We kunnen al onze collectieve creatieve energie, die is vrijgegeven tijdens de quarantaine, inzetten om dit vorm te geven. Óf we keren terug naar ‘business as usual’, dat kan natuurlijk ook.
Kamer8cht koos het afgelopen jaar voor een positieve en creatieve benadering. We zetten in samenwerking met de Gemeente Stein de campagne #SteinSamenSterk op. We kijken naar wat wél kan, in plaats van wat niet kan en doen verslag van alle lichtpuntjes in de gemeente. Lees er meer over in het blogartikel “Overheidscommunicatie in tijden van corona”.
